istiqamət: Günəş, ulduzlar və dumanlıqlar fizikası
1. A,F,G spektral sinifli ulduzların atmosferlərinin tədqiqi
Mövzunun rəhbəri: a.e.d., dos. Zahir Səmədov
İcraçılar: Dos. Z.A.Səmədov, f.r.e.n. Z.F.Əliyeva
Məqsəd: [c1], Q, b fotometrik kəmiyyətləri əsasında secilmiş A, F, C spektral sinifli ulduzları atmosferlərində effektiv temperatur, ağırlıq qüvvəsi təcilinin təyini
Nəticə: Tədqiq olunan ulduzların müşahidə vürilənləri əsasında kimyəvi tərkibi ulduzların müasir kimyəvi təkamül nəzəriyyəsinin mülahizələrini təsdiq edir.
Təcrübi əhəmiyyəti: Tədqiq olunan ulduzların müşahidədən ölçülmüş spektral kəmiyyətlərinin bazaları yaradılır, bu bazalardan digər müəlliflər alternativ üsullar ilə ulduzların fundamental parametrləri və kimyəvi tərkiblərinin təyinində istifadə edə bilərlər. Ulduz atmosferləri modelləri hesablanır və bu modellərdən nəzəri astrofizika tədqiqatlarında istifadə etmək olar.
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Seçilmiş Ae/Be Herbig və Alqol tipli qoşa ulduzların spektral və fotometrik tədqiqi
Mövzunun rəhbəri: Dosent Bayram Rüstəmov
İcraçılar: Dos. B.N.Rüstəmov, Dos.X.M.Mikayılov
Məqsəd: Alqol tipli Lambda Tau ulduzunun ESO-nun elektron arxivindən götürülmüş spektrlərinin işlənilməsi və hidrogenin H- H xətlərinin parametrlərinin ədəbiyyatdan götürülmüş anoloji nəticələrlə müqayisəli analizi
Nəticə: AR ETN N.Tusi adınа Şamaxı Astrofizikа Rəsədxanasının 2-m. teleskopunda alınmış yüksək ayırdetməli (optik lifli ShAFES spektroqrafında, 28000 və 56000 spektral ayırdetmə ilə) spektrlər əsasında, Alqol tipli Lambda Tauri ulduzu tədqiq olunur. Müşahidə materialının işlənməsi başa çatdırılmış, sistemin əsas və ikinci (peyk) komponentinin müşüşahidə olunan şüa sürətlərinin sistemin orbital periodundan asılılığı araşdırılır.
Təcrübi əhəmiyyəti: Ekzoplanetlərin tədqiqi və onlarda mümkün canlı həyatınmövcudluğu məsələsi müasir astrofizikanın ən prioritet istiqamətlərindən biridir. Ekzoplanetlərin görünən parlaqlıqları ümimən zəif olduğundan ümumi tədqiqat metodikasının işlənib hazırlanması müəyyən çətinliklərlə üzləşir. Alqolların tədqiqində istifaə olunan metodikalar ekzoplanetlərə də tətbiq oluna bilər.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Müxtəlif tipə məxsus simbiotik ulduzların spektral və fotometrik tədqiqi
Mövzunun rəhbəri: Dosent Xıdır Mikayılov
İcraçılar: Dos.X.M.Mikayılov, Dos. B.N.Rüstəmov
Məqsəd: Müxtəlif spektral bazalardan götürülmüş spektrlər əsasında seçilmiş simbiotik ulduzların spektrlərinin emalı və spektrofotometrik parametrlərin təyini
Nəticə: Seçilmiş simbiotik ulduzlarda fiziki və dinamik proseslərin ulduzun aktivliyindən asılılığının təhlili.
Təcrübi əhəmiyyəti: Qoşa ulduz sistemlərində orbital hərəkət, ulduz küləyi, partlayışlar və ekvatorial və qütblərdən güclü atılmalar (Jet) nəticəsində baş verən maddə axını və komponentlər arasında maddə mübadiləsi proseslərinin mexanizmini izah etməyə imkan verəcəkdir.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Yeni ulduzların və planetar dumanlıqların təkamüllərinin müxtəlif mərhələlərinin spektrofotometrik tədqiqi
Mövzunun rəhbəri: Dosent Kəmalə Alışeva
İcraçılar: Dos. K.İ.Alışeva, dos.X.M.Mikayılov, A.H.Əlili
Məqsəd: Müxtəlif spektral bazalardan götürülmüş spektrlər əsasında seçilmiş Yeni ulduzların və planetar dumanlıqların spektrlərinin emalı
Nəticə: Yeni ulduzların və planetar dumanlıqların spektrlərinin emalından udulma və şüalanma xətlərinin spektrofotometrik kəmiyyətlərinin təyini və yeni ulduzların spektrlərinin identifikasiyası
Təcrübi əhəmiyyəti: Yeni ulduzların spektral tədqiqindən təyin olunan spektrofotometrik kəmiyyətlər əsasında ulduzlara qədər məsafəni təyin etmək, spektral təkamülü, ulduzların partlayış mexanizmlərini və ulduzlararsı mühitin xüsusiyyətlərini tədqiq etmək mümkündür. Planetar dumanlıqların spektral tədqiqindən ulduzlararası mühitdə udulmanı, planetar dumanlıqların mərkəzi ulduzlarının , eləcə də dumanlıqların təkamül parametrlərini araşdırmaq mümkündür.