İstiqamət: Bərk cisimlər fizikası
1. Yarımmaqnit yarımkeçiricilərdə ölçü effektləri
I mərhələ. Yarımmaqnit yarımkeçirici təbəqələrin termodinamik xassələri
Mövzunun rəhbəri: professor Sofya Fiqarova
İcraçılar: Sofya Fiqarova, Mehdi Mahmudov
Məqsəd: Enerji spektri əsasında yarımmaqnit yarımkeçirici təbəqələrin termodinamik xassələrinin nəzəri tədqiqi, tapılmış termodinamik kəmiyyətlərin sistemin zona parametrlərindən, o cümlədən mübadilə qarşılıqlı təsirdən asılılığını öyrənmək.
Nəticə: Manqan ionları ilə aşqaranmış yarımmaqnit yarımkeçirici ifratqəfəslərin məlum enerji spektri əsasında böyük termodinamik potensialı hesablanmış, böyük termodinamik potensial metodu əsasında kvaziikiölçülü elektron qazının maqnitlənmə əmsalı tapılmışdır. Göstərilmışdir ki, minizonanın dolma dərəcəsindən, aşqarın molyar konsentrasiyasından, mübadilə qarşılıqlı təsir sabitindən və spin parçalanması faktorundan asılı olaraq maqnitlənmə əmsalı işarəsini dəyişir və ikiölçülü halda müsbət olur. Xarici maqnit sahəsində maqnitlənmə əmsalının ossilyasiya etdiyi təyin olunmuşdur.
Təcrübi əhəmiyyəti: Maqnit sahəsində yarımmaqnit yarımkeçirici ifratqəfəslərdə elektron qazının maqnit xassələrinin nəzəri tədqiqi zamanı tapılmış ifadələr nəzəriyyənin təcrübə ilə müqayisəsi üçün əlverişli şəkildə verilmışlər. Belə ki, konsetrasiyanın verilmiş qiyməti üçün maqnitlənmə əmsalını təcrübi taparaq mübadilə qarşılıqlı təsir enerjisi və qadağan olunmuş zonanın eni kimi zona parametrlərini təyin etmək olar.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Dinamik effektlərin bərk cisimlərdə nəzəri və eksperimental maqnetorezonans araşdırılması
I mərhələ. Epitaksial nazik təbəqələrin və yarımmaqnit yarımkeçiricilərin aşağı temperatur və konsentrasiyalarda maqnitorezonans tədqiqi
Mövzunun rəhbəri: professor Məmməd Əliyev
İcraçılar: Məmməd Əliyev
Məqsəd: Nazik təbəqələrin PMR, FMR metodları ilə aşağı temperaturlarda araşdırılması və yarımmaqit yarımkeçiricilərin Grin funksiyası metodu ilə tədqiqi.
Nəticə: Nəzəri hesablamalar nəticəsində tapılmışdır ki, yarımmaqnit yarımkeçiricilərdə Nüvə Maqnit Rezonans əyrisini əsasən spin-nüvə qarşılıqlı təsiri və spin-spin qarşılıqlı təsirləri həm enləndirirlər, həm də baş rezonans tezliyindən sürüşdürürlər.
Təcrübi əhəmiyyəti: Nüvə rezonans əyrisinin enlənməsi və sürüşməsi üçün alınmış riyazi ifadələr yarımmaqnit yarımkeçirici birləşmələrin kvant elektronikasında, nanotexnologiyanın başqa sahələrində tətbiqi zamanı yararlığını aşkar etmək baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Yarımmaqnit yarımkeçirici əsaslı nanostrukturların optik və spin xassələri
I mərhələ. Cd1-xMnxTe, Hg1-xMnxTe, Cd1-xFexTe, Hg1-xFexTe kristallarında və onların kvant nöqtələrində yükdaşıyıcıların enerji spektrinin hesablanması və optik güclənmə əmsalının təyin edilməsi
Mövzunun rəhbəri: professor Taryel İsmayılov
İcraçılar: Taryel İsmayılov
Məqsəd: Mövzunun seçilməsində məqsəd Cd1-xMnxTe, Hg1-xMnxTe, Cd1-xFexTe, Hg1-xFexTe yarımmaqnit yarımkeçiricilərinin nanostrukturlarında ışığın optik udulmasını və qeyri-elastiki səpilməsini tədqiq etmək və alınan nəticələrin əsasında terahers, infraqırmızı diapazonlara uyğun detektor və lazerlərin hazırlanma imkanlarını müəyyən etməkdir.
Nəticə: Şredinger tənliyinin həllindən kvant quyusunda yükdaşıyıcıların enerji spektri və dalğa funksiyaları tapılmış və hal sıxlığı hesablanmışdır. Optik güclənmə əmsalı üçün düşən işığın tezliyindən, quyunun enindən və qadağan zolağının enindən asılı analitik ifadə alınmışdır.
Təcrübi əhəmiyyəti: Alınmış nəticələr yarımkeçirici əsaslı (Cd1-xMnxTe) lazerlərin hazırlanmasında, bu lazerlərin parametrlərinin yaxşılaşdırılmasında istifadə oluna bilər
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Aşqarlı və çox minimumlu yarımkeçiricilərdə cərəyan rəqslərinin tezliklərinin nəzəri hesablanması
I mərhələ. Keçirici izotrop və anizotrop mühitlərdə termomaqnit dalğalarının nəzəri tətqiqi
Mövzunun rəhbəri: dosent Eldar Həsənov
İcraçılar: Eldar Həsənov, Ruhiyyə Mustafayeva
Məqsəd: İzotrop və anizotrop keçirici mühitlərdə termomaqnit dalğalarının tezliklərinin nəzəri hesablanması
Nəticə: Yarımmaqnit yarımkeçirici təbəqələrin termodinamik xassələri araşdırılmışdır. Nəzəri hesablamalar vasitəsilə GaAs tipli iki dərəli yarımkeçiricilərdə cərəyan rəqslərinin tezliyi və inkrementi üçün analitik ifadələr alınmışdır. Sübut edilmişdir ki, elektronların aşağı enerji minimumundan yuxarı enerji minimumuna keçid vaxtı elektronların yuxarı enerji minimumundan aşağıya keçid vaxtından çox azdır. Nəzəri hesablamada GaAs tipli iki dərəli yarımkeçiricilərdə Qann təcrübəsində elektrik sahəsi üçün ədədi məlumatlardan istifadə edilmişdir.
Təcrübi əhəmiyyəti: İlk dəfə olaraq Van-der-Pol tənliyindən istifadə edərək izotrop və anizotrop keçirici mühitlərdə termomaqnit dalğalarının yayılması üçün tapılmış tənliklərin təcrübi nəticələr ilə müqayisə üçün əlverişli şəkildə verilərək praktiki əhəmiyyətə malik metod kimi təklif edilmişdir.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Elektron-fonon qarşılıqlı təsirinin kvant çuxurunun optik xassələrinə təsiri
I mərhələ. Elektron-fonon qarşılıqlı təsirinin kvant çuxurunda elektronun xassələrinə təsiri
Mövzunun rəhbəri: f.r.e.n. İradə Qədirova
İcraçılar: İradə Qədirova
Məqsəd: Elektron-fonon qarşılıqlı təsir parametrinin və elektronun effektiv kütləsinin hesablanması.
Nəticə: Kvant mexanikasının həyəcanlanma nəzəriyyəsi əsasında Peşl-Teller potensiallı kvant çuxurunda zəif əlaqəli polyaronun əsas halının enerjisi və polyaron sürüşməsi, elektron - fonon qarşılıqlı təsir parametri, polyaronun effektiv kütləsi və elektronu əhatə edən optik fononların sayı hesablanmış və potensialın enindən asılılığı təyin olunmuşdur. Ədədi hesablamaların nəticələri qrafiklər və cədvəllər şəklində alınmışdır. Potensialın eninin artması ilə polyaronu xarakterizə edən fiziki kəmiyyətlərin qiyməti monoton azalır.
Təcrübi əhəmiyyəti: Alınmış nəticələr ion rabitəli materialların istifadə olunduğu bir sıra təcrübələrin nəticələrinin nəzəri təlhlilində istifadə oluna bilər.