Bakı Dövlət Universiteti Fizika fakültəsi

 Kosmik havanın hazırki vəziyyəti –Günəşdə aktivlik aşağı səviyyədə olmuşdur. Görünən diskdə yeddi ləkə müşahidə olunmuşdur. Bütün ləkələr sakit və qeyri-aktiv olmuşlar, əhəmiyyətli alışmalar baş verməmişdir. Günəşdən Yerə yönəlmiş CME (Coronal Mass Ejection – Tac Kütlə Atılması) müşahidə olunmamışdır.

Kosmik hava proqnozu -07-09 iyul 2022-ci il tarixləri üçün Günəş aktivliyinin aşağı səviyyədə olacağı gözlənilir. M(R1-R2- zəif radiokəsilmələr) və C sinif alışmaların baş verəcəyi ehtimal olunur.

Günəşdən  gələn yüklü zərrəciklər selinin hazırki vəziyyəti və proqnozu - ötən gün ərzində Günəşdən gələn 2 Mev enerjili elektron selinin və  enerjiləri 10 Mev olan proton seli parametrləri normal səviyyədə olmuşdur.

07-09 iyul 2022-ci il tarixləri üçün enerjisi 2 Mev olan elektron seli parametrləri  orta səviyyədən yüksək səviyyəyədə yüksələcəyi və enerjisi 10 Mev olan proton seli parametrlərinin isə fon səviyyəsində qalacağı  proqnozlaşdırılır.

Günəş küləyinin hazırki vəziyyəti və proqnozu – ötən periodda Günəş küləyi parametrlərini ölçən DSCOVR (Deep Space Climate Observatory –Dərin kosmik mühit observatoriyası – Günəş Yer sistemində L1 nöqtəsində yerləşən, Yer və kosmik havanı müşahidə edən, günəş küləyi və planetlərarası maqnit sahəsi haqqında real zamanda məlumatları verən kosmik aparat) peykindən çəkilən şəkillərə əsasən heç bir CH HSS (Coronal Hole High Speed Stream- Tac Dəliklərindən Çıxan Yüksək Sürətli Axınlar) müşahidə olunmamışdır. Günəş küləyinin sürəti 325 km/s, ümumi maqnit sahəsi isə 6 nTl olmuşdur. Bz komponenti dəyişməmişdir. CH HSS başlanması ilə 07 iyul tarixindən günəş küləyi parametrləri normallaşacaqdır. Günəş küləyinin sürəti 08 iyul tarixinədək artacaq, 09 iyul tarixində atmosfer fonunda olacaqdır.

Geomaqnit sahənin hazırki vəziyyəti və proqnozu – Ötən sutka ərzində geomaqnit sahə sakit səviyyədə olmuşdur. CH HSS zəiflədiyi üçün 07-08 iyul tarixlərində G1(zəif-mülayim) maqnit qasırğası, 09 iyul tarixində isə sakit geomaqnit şərait gözlənilir.

Günəşdə alışmaların baş vermə ehtimalı: 07 iyul 2022-ci il tarixində C sinif alışmalar üçün 60%, M sinif alışmalar üçün 15% və X sinif alışmalar üçün isə 1% -dir.

Kp əmsalı: 07 -09 iyul 2022-ci il tarixində Kp əmsalı 1-4 intervalında dəyişəcəkdir.

Kosmik hava: faktlar.

Son X sinif alışma:   X1.5 -       10 may 2022

Son M sinif alışma:   M1 -         05 iyul 2022

Son maqnit  qasırğa: Kp5(G1) – 04 iyul 2022

Qeyd:

1. Kp orta və yüksək enliklərdə proqnozlaşdırılan geomaqnit şəraiti göstərir. Bu qiymətlər 3 saatlıq periodla qarşıdakı 3 sutka ərzində gözlənilən geomaqnit aktivliyi göstərir. Bu qarşıdakı 3 sutka ərzində geomaqnit şəraitin necə olacağını öyrənmək üşün ən sadə imkandır. Proqnozlar gündəlik olaraq SWPC NOAA (Speace  wezther prediction center national oceanic and atmospheric administration -Kosmik hava proqnozu mərkəzi milli okean və atmosfer idarəetməsi)  tərəfindən yenilənir.
2. Alışmalar: A və B sinif alışmalar sakit, C sinif alışma zəif, M sinif alışma güclü, X sinif alışmalar əsas alışmalar sinfidir. Hər sinif alışma 1-dən 9-a kimi fərqləndirilir: A1, A2,..., A9, B1, B2, ...B9, C1, C2,..., C9. X sinif alışmaların növləri isə davam edir. Məsələn: X10 və daha yüksək alışmalar “super X sinif günəş alışmaları” adlanır.

A və B sinif alışmalar Günəş fonunda minimum və maksimum səviyyələrə uyğun gəlir və tədqiqat üçün maraqlı deyildir.

C sinif alışmalar praktik olaraq Yerə təsir edə bilmir.

M sinif alışmalar isə R1-R2 zəif və təsirli olaraq radiadalğaların yayılmasını əngəlləyə bilir və hətta pozulmasına gətirir. Orta M sinif alışmalar günəş radiasiya qasırğası yarada bilir. Güclü və davam edən M sinif alışmalar isə CME (Coronal Mass Ejection – Tac Kütlə Atılması) yarada bilər. Bu, M alışmaların günəşin səthinin hansı hissəsində baş verməsindən asılıdır. 

X sinif alışmalar ən böyük və güclü alışmalardır. Bu sinif alışmalar ildə təqribən 10 dəfə baş verir və əsasən günəş maksimumu vaxtı müşahidə olunur. X sinif alımalar zamanı Yerin gündüz olan səthində radiodalğaların yayılmasına olan maneələr (R3-R5) güclü səviyyədən daha yüksək-ekstremal səviyyəyə qalxır. Əgər bu alışma Yerə yönəlmiş günəş diskinin ortasında baş vermiş olarsa,  bu zaman güclü, davam edici günəş radiasiya qasırğası yaranır və güclü CME meydana gəlir ki, bu da Yerdə güclü (G4) və ekstremal (G5) səviyyədə geomaqnit qasırğa yarada bilər.

Kp-nin qiymətlərindən asılı olaraq maqnit qasırğanın gücünü göstərən cədvəl.

https://soho.nascom.nasa.gov/data/realtime-images.html

https://www.spaceweatherlive.com/ru/avroralnaya-aktivnost/avroralnyy-prognoz.html

https://mms.rice.edu/forecast.html