Elmi seminarda Süni İntellekt barədə danışılıb
24 oktyabr 2025-ci il tarixində Ümumi fizika və FTM kafedrasının növbəti elmi seminarı keçirilib. Seminarda kafedranın müəllimi Aidə Əhmədova “Süni İntellekt - Mikro ölçülərdən Makro nəticə” mövzusunda çıxış edib
Məruzəçi qeyd edib ki, Süni intellekt (Sİ), əsasən, statistik təhlil və riyazi modellərə əsaslanan sistemlərdən ibarətdir. Lakin, onun fiziki hadisələri anlama və proqnozlaşdırma qabiliyyəti bir sıra qanunlarla tənzimlənir. Nanotexnologiya və Sİ-n qarşılıqlı əlaqəsi mövcuddur. Belə ki, nanotexnologiya əsasən kvant fizikası, statistik mexanika və elektrodinamika qanunları üzərində qurulub. Süni intellekt isə bu sahədə əsasən material tədqiqatları, nano-robot texnologiyaları və optoelektronika sahələrində istifadə olunur. Kvant mexanikası, nanotexnologiyanın fundamental təməlini təşkil edir, çünki atom və molekul səviyyəsində maddənin davranışı klassik fizikadan fərqli qanunlara tabedir. De Broyl hipotezi maddənin həm hissəcik, həm də dalğa xüsusiyyətlərinə malik olduğunu bildirir. Süni intellekt kvant mexanikası ilə əlaqəli böyük həcmli eksperimental məlumatları emal edərək yeni materialların və cihazların dizaynını optimallaşdırır. Nəticədə, kvant mexanikası nanotexnologiyanın əsasını təşkil edir və süni intellekt bu sahədə daha effektiv modellərin və tətbiqlərin inkişafına kömək edir. Machine learning metodunun üç əsas növü var:
- Nəzarətli öyrənmə (Supervised Learning) – model əvvəlcədən etiketlənmiş verilənlər əsasında öyrədilir.
- Nəzarətsiz öyrənmə (Unsupervised Learning) – model verilənlərdəki nümunələri və strukturu özü aşkar edir.
- Möhkəmləndirici öyrənmə (Reinforcement Learning) – sistem mükafat və cəza mexanizmi əsasında optimal qərarlar qəbul etməyi öyrənir.
Nanotexnologiyada maşın öyrənməsinin tətbiqi yeni materialların modelləşdirilməsi və fiziki qanunların daha dərin analizini təmin edir. Süni İntellektin Ağıllı Materialların Dizaynı və Sintezində Rolu böyükdür. Ağıllı materiallar ətraf mühitin dəyişkənliyinə (temperatur, təzyiq, işıq, maqnit sahəsi və s.) cavab verə bilən, bəzən isə bu təsirlərə uyğun davranış sərgiləyən materiallardır. Bu materiallar özünü bərpa edə bilən, formaya düşən və ya reaksiyaya girən strukturlar ola bilər.
Nanotexnologiya tibdə diaqnostika və müalicə metodlarını əsaslı şəkildə dəyişdirir:
- Nanorobotlar: Qan dövranında hərəkət edərək xərçəng hüceyrələrini müəyyən edə və məhv edə bilən kiçik cihazlardır.
- Hədəflənmiş Dərman Daşıma: Nanotexnologiya dərmanların birbaşa xəstə toxumalara yönləndirilməsini təmin edir, bu da yan təsirləri azaldır.
- Beyin-Kompüter İnterfeysləri: Süni intellekt və nanotexnologiya birlikdə sinir sisteminin tədqiqi və beyin siqnallarının analizində istifadə olunur.
Nanotexnologiya sənaye və enerji sahəsində də innovativ həllər yaradır:
- Superkapasitörlər və Nanobatareyalar: Enerjinin daha sürətli yığılması və daha uzunömürlü saxlanılması üçün nanomateriallar istifadə olunur.
- Günəş Panellərində Effektivlik Artırılması: Nanotexnologiya günəş panellərinin işıq udma qabiliyyətini artırır.
- Çirklənməyə Qarşı Nanofiltrlər: Su və hava filtrasiya sistemlərində zərərli hissəciklərin süzülməsi üçün nanotexnologiya tətbiq olunur.
Nanotexnologiya və süni intellekt fizikanın fundamental qanunlarına əsaslanaraq elmi inkişafa mühüm töhfə verir. Nanomaterialların struktur və xassələrinin öyrənilməsi kvant mexanikasının prinsipləri ilə izah olunur. Maşın öyrənməsi yeni materialların sintezi və analizi prosesini sürətləndirir. Nanotib, enerji və sənaye sahələrində nanotexnologiyanın tətbiqi gələcək inkişafa böyük perspektivlər açır. Bu iki sahənin inteqrasiyası gələcəkdə texnologiyanın ən böyük sıçrayışlarından birini təmin edəcəkdir.
