Bakı Dövlət Universiteti Fizika fakültəsi

28 aprel 2023-cü il tarixində Fizika fakültəsi “Ümumi fizika və  fizikanın  tədrisi metodikası”   kafedrasının növbəti elmi seminarında “Kvant elektronikası” ixtisaslaşması üzrə  2-ci kurs magistrantların məruzələri dinlənilib. Seminarda ilk olaraq, kafedranın ikinci kurs magistrantı Lamiə Məmmədli (elmi rəhbər Nadir Qəhrəmanov) “Ge-Si bərk məhlullarının monokristallarının silindirik qidalanfırıcı xəlitənin tətbiqi ilə alnması”  mövzusunda dissertasi işi haqqında məruzə edib. Məruzəçi güclü seqrasiyaya malik olan binar bərk məhlulların silindrik həndəsi quruluşa və tələb olunan tərkib paylanmasına malik qidalandırıcı xəlitələrinin   və Ge-Si bərk məhlullarının putadan  dartmaqla  müxtəlif tərkib paylanmasına  malik olan monokristallarının alınması üsulları  barədə məlumat verib. Qeyd edib ki, bu üsullar  kəsilməzlik tənliyinin təcrübə şəraitinə uyğun başlanğıc və sərhəd şərtləri daxilində həllinə görə öyrənilib. Həm qidalandırıcının, həm də yetişdirilmiş monokristal boyunca  tərkibin paylanma qanunu ikinci komponentin maddə selinin  kəsilməzlik  diferensial  tənliyinin  həllindən  alınıb. Bu asılılıqlar paylanma əmsalının həm  k>1, həm də k<1 halları üçün hesablanıb.

2-ci kurs magistrant Mədinə Əlizadə (elmi rəhbər Arif Orucov) “Qrafit monotəbəqəsi ilə örtülmüş reniumun səthində kalium atomları ilə CsCl molekullarının birgə adsorbsiyası” mövzusunda dissertasiya işi baradə məruzə edib. O qeyd edib ki, aparılan tətqiqatlarda Re (1010) üzü alınıb və onun çıxış işinin 5,12 eV olduğu təyin edilib. Karbon monolayı ilə örtülmüş Reniumun səthi alınıb və onun çıxış işinin 4,6 eV olduğu müəyyənləşdirilib. Karbon atomları və CsCl molekulları seli təyin olunub. Nəhayət karbon monolayı ilə örtülmüş renium səthində K atomlarının CsCl molekullarının dissosiasiyasına təsiri öyrənilib.

2-ci kurs magistrantı Aytac Rzayeva (elmi rəhbər Cabbar Cabbarov)      “Lantanoid atomları ilə aktivləşdirilmiş  (x: 0,01; 0,03; 0,05) birləşmələrinin lüminessensiya xassələri”  mövzusunda dissertasiya işi haqqında məruzə edib.           Müəyyən edilib ki, müxtəlif tərkibli TlIn_1-xDy_xSe₂ ( bərk məhlul kristalları ilkin TlInSe₂ birləşmələri kimi tetraqonal sinqoniyada kristallaşırlar. Bərk məhlulların elementar qəfəs parametrləri tərkibində Dy atomlarının nisbi miqdarı artdıqca tərkiblərin qadağan olunmuş zonanın eni, yükdaşıyıcıların konsentrasiyası  və yükdaşıyıcıların yürüklüyü dəyişir. Keçiriciliyin temperatur asılılığının yüksək temperatur intervalında qadağan olunmuş zonanın eni təyin olunub və müəyyən edilib ki, tərkibdə Dy atomlarının artması ilə nümunənin məxsusi keçiricilik oblastına uyğun qadağan olunmuş zolağın eni azalır və deşiklərin konsentrasiyası artır. Tədqiq olunan TlIn_1-xDy_xSe₂ kristalında 80-550 K temperatur intervalında fononların səpilməsində əsas rolu üçfononlu keçid U-proseslərlə yanaşı normal proseslər (N-proseslər) və nöqtəvi defektlərdən səpilmələr aktiv rol oynayırlar.

2-ci kurs magistrantı Çiçək Cumayeva “Seqnetoelektrik xassəli üçqat  birləşməsinin alınması və elektrik xassələrinin tədqiqi” mövzusunda dissertasiya işi barədə məruzə edib. İşdə,TlInS₂ kristallarının alınması və elektrik, dielektrik xüsusiyyətlərinin mexanizmləri müəyyənləşdirilib.TlInS₂ kristalları A^IIIB^IIIC^VI₂ ümumi formulda birləşən laylı yarımkeçiricilər sinifinə daxildir. Müvafiq texnoloji rejim seçməklə,TlInS₂ kristallarının sintezi və monokristallarının yetişdirilməsinə baxılıb. TlInS₂ kristallarının geniş temperatur (100-450 K) və tezlik (20-10⁶ Hz) intervalında sıçrayışlı keçiriciliyi təyin edilib. TlInS₂ kristallarının sahə təsiri altında cərəyan sıxlığının və Pul-Frenkel effektinin tədqiqinə, superion keçiriciliyinin tədqiqinə baxılıb.

Məruzəçilər seminar iştirakçılarının suallarını cavablandırıb. Hər bir məruzə üzrə müzakirələr aparılıb, iştirakçılar dissertasiya işinin yekunlaşdırılması və tərtibatı istiqamətində dəyərli tövsiyələr veriblər.